Succesvolle reddingsmissie met verrassende uitkomst

Onlangs mailde een kasthouder van een kerkuilenkast in Markelo dat er twee wel erg zielige kerkuilenkuikens in een hoekje van een stal op zijn erf zaten. Hij vermoedde dat de twee kuikens uit een nest onder de dakbedekking van de stal waren gevallen. Onduidelijk was of de kuikens nog steeds door het ouderpaar werden gevoerd. Gezien de slechte conditie van de kuikens een groot vraagteken. Wat te doen?

Mogelijke broedplaats van het kerkuilenpaar

Op het betreffende erf werd in 2019 door de Stichting Hofvogels in het kader van het ‘Beschermingsplan voor de kerkuil’ een kerkuilenkast geplaatst in een leegstaande melkveestal. In de stal broedde al meerdere jaren een kerkuilenpaar tussen de asbestdakplaten en plafondplaten. In één van de plafondplaten zat een groot gat , waaronder een uitgebreide vlek van krijtsporen en grote hoeveelheid braakballen op de vloer lag.

Reden om aan te nemen dat het kerkuilenpaar daar broedde en dat beide kuikens daaruit waren gevallen en niet meer terug konden. De kerkuilenkast werd in verband met een aanstaande asbestsanering als alternatief aan de binnenkant van een gevel van de stal geplaatst, met de invliegopening naar buiten.

Het reddingsplan

In de stal bleken twee kerkuilenkuikens van circa vijf tot zes weken oud te zitten, die daar waarschijnlijk al enige dagen zaten. Terwijl het ene kuiken nog redelijk alert en actief was en door de stal fladderde, zat het andere kuiken wat apathisch en passief in een hoekje van de stal voor zich uit te staren. Beide kuikens waren broodmager en in slechte conditie. In dit soort situaties vraag je je als vrijwilliger af of het zinvol is om in te grijpen of dat je de natuur zijn gang moet laten gaan. Bij de laatste optie zou dit zeker tot een doodvonnis leiden voor beide kuikens gezien de slechte conditie van beiden. Op verzoek van de kasthouder werden daarom de verschillende opties besproken.

Zo werd bekeken of de kuikens konden worden ondergebracht bij een ander actief broedpaar met kuikens van dezelfde leeftijd. Een bewezen en werkende methode en in het verleden vaker succesvol toegepast. Ook kon gekozen worden om de kuikens actief met de hand bij te voeren met bijvoorbeeld kippenlevers of dode eendagskuikens. Ook een beproefde en vaker toegepaste methode, maar wel een tijdrovende bezigheid voor de kasthouder. De knoop werd uiteindelijk doorgehakt door de vader van de kasthouder, die aangaf ervaring te hebben met het groot brengen van jonge kerkuilen. Zo zou hij in het verleden meermaals jonge kerkuilen van enkele weken oud succesvol hebben groot gebracht door ze met de hand te voeren. Ook werd besloten om alsnog de nestkast te inspecteren en in de stal een wildlife camera te plaatsen om te zien of er enige aandacht van het ouderpaar was.

Zorgzame ouders

Twee dagen later bleek niet alleen dat het bijvoeren met de kippenlevers redelijk succesvol verliep. De kuikens werden meermaals per dag door de ouders van de kasthouders met de hand gevoerd, waarbij de één het kuiken vasthield en de ander het kuiken een levertje achter in de bek duwde dat met smaak werd doorgeslikt. Het bijvoeren deed de kuikens zichtbaar goed. Zelfs in het aanvankelijk wat apathische kuiken zat weer enig leven en beiden reageerde weer alerter op de aanwezigheid van mensen. De camerabeelden leverde uiteindelijk beelden op van één van de kuikens die door de stal scharrelde, maar niet het benodigde bewijs dat het ouderpaar in de stal actief was.

Wel lagen er inmiddels verschillende dode muizen in een hoek van de stal en buiten de stal net onder het vlieggat van de nestkast. Dus toch een ouderpaar, dat actief aan het jagen was en het bewijs dat de beide kuikens nog steeds de aandacht van het ouderpaar hadden.

Een verrassend broedsucces met grote verschillen

Enkele dagen later werd de nestkast door vrijwilligers van de Stichting Hofvogels gecontroleerd in het bijzijn van de erfbewoners. De verrassing was groot, toen er in de nestkast een viertal volgroeide en in uitstekende conditie verkerende kuikens zaten. Het ouderpaar had dus toch de in 2019 geplaatste nestkast gevonden en deze als broedplaats gebruikt in plaats van de ogenschijnlijke locatie tussen de plafondplaten en dakbedekking.

Mogelijk werd deze locatie als roestplaats gebruikt door het mannetje?

De groei achterstand van de twee in de stal aangetroffen kuikens was opvallend groot ten opzichte van de vier in de nestkast aangetroffen kuikens. Daar waar de twee in de stal aangetroffen kuikens door de ringer van de Stichting Hofvogels op basis van de vleugelmaten op circa vijf weken oud werd geschat met een gemiddeld gewicht van 235 gram, bleken de in de nestkast aangetroffen kuikens rond de acht weken oud te zijn met een gemiddeld gewicht van circa 320 gram.

Gezien de verschillen in leeftijd, gewicht en conditie een indicatie dat beide jonge kuikens reeds bij de geboorte een achterstand hadden opgelopen ten opzichte van de in de nestkast aangetroffen vierling en waarschijnlijk om die reden uit de nestkast waren geduwd. Een vaker voorkomende gebeurtenis bij kerkuilen, met name als door omstandigheden ernstige voedseltekorten optreden waardoor legsels worden onderbroken. Zo was het bekend dat er tijdens de hitteperiode rond april en mei een verontrustend tekort aan muizen en insecten in de regio ontstond, die van invloed waren op meerdere uitgestelde en/ of mislukte broedsels bij zowel de kerkuilen als de steenuilen.

Een happy end

Enkele dagen later bleek dat zowel de vier kuikens uit de nestkast als het meest alerte kuiken uit de stal waren uitgevlogen. Het aanvankelijk apathische kuiken zat alert en in een zichtbaar betere conditie in één van de ventilatieopeningen van de stal, waaruit het enkele dagen later ook was vertrokken. We zullen waarschijnlijk nooit weten of onze inspanningen uiteindelijk succesvol zijn geweest en alle kuikens het eerste levensjaar zullen overleven. De tijd zal het leren. Wel heeft het bijgedragen aan onze ‘missie’ om deze mooie en mysterieuze nachtjagers voor het Twentse landschap te behouden en de populatie in stand te houden en te verbeteren.