Het begon allemaal ergens in de zomer van 2022 met het vinden van een dode kamsalamander bij een kikkerpoel op een erf in het buurtschap Kerspel Goor in de gemeente Hof van Twente. Een relatief zeldzame en nog niet eerder gespotte soort, die voorkomt op de lijst van aandachtsoorten van de provincie Overijssel. Nu behoren amfibieën niet direct tot één van de doelsoorten waar onze stichting Hofvogels zich voor inzet. Maar het is wel een indicatie dat het met de biodiversiteit rondom de kikkerpoel en het erf goed zit. Een verdere zoektocht naar de kamsalamander in dat jaar leverde echter niets op.
In 2023 werd de zoektocht naar de kamsalamander hervat. Gezien de onbekendheid met de soort en de wijze van onderzoek werd contact opgenomen met Ravon, die ons voor ondersteuning doorverwees naar de amfibiewerkgroep van IVN Haaksbergen. Als ware liefhebbers was deze werkgroep uiteraard bereid om ons te helpen in onze zoektocht. Hiervoor werd eind april een vijftal poelen geselecteerd als mogelijk geschikte habitat. Deze werden in de avonduren voorzien van een vangkooi. De volgende ochtend bleek echter dat alle vangkooien leeg waren. Waarvan acte leek het.
Wat wel de aandacht trok was de aanwezigheid van een broedende Dodaar op de poel waar de dode kamsalamander eerder was aangetroffen. Een interessante soort voor een leuk verhaal voor onze website leek het. Gewapend met camouflagetent en fotocamera werd er dan ook meerdere uren nabij de poel gepost om deze kleurige kleine fuutsoort voor de camera te krijgen en met succes. Niet alleen liet de schuwe Dodaar zich uiteindelijk gewillig fotograferen, maar in het bijzonder ook met één van zijn vangsten die hij met moeite naar binnen werkte; toch een kamsalamander?
Hernieuwde poging
De foto’s van de Dodaar bevestigden de mogelijke aanwezigheid van de kamsalamander in de kikkerpoel en was reden voor een meer uitgebreide zoektocht.
1e pinksterdag werd s’ avonds door de IVN werkgroep een vijftal vangkooien in de betreffende kikkerpoel uitgezet, die 2e pinksterdag in de ochtend werden gelicht. De 1e drie kooien leverden, buiten een aantal geel gerande watertorren, niet de zo gewenste kamsalamander op. Tot bij de lichting van de 4e vangkooi uiteindelijk de verlossende kreet ‘Bingo’ klonk. In de vangkooi zaten drie kleurrijke kamsalamanders, waarvan bij het mannetje de kam zelfs goed zichtbaar was. Uiteindelijk werd in de laatste vangkooi ook nog de kleine watersalamander aangetroffen.
De kamsalamander
De kamsalamander is de grootste inheemse watersalamander en behoort tot de groep amfibieën. Met circa 20 centimeter is hij een van de grootste watersalamanders van Europa en de grootste van Nederland en België. Om zich voort te kunnen planten wil deze soort heggen, bospercelen en struwelen in de buurt van water hebben. Door onze gecultiveerde omgeving gaat de kamsalamander in aantal achteruit en is daarmee zeldzaam. Het menu van de kamsalamander bestaat hoofdzakelijk uit kreeftjes, insecten en larven van insecten. Tevens is hij kannibalistisch; zijn eigen soort staat ook op het menu.
Het enige land buiten Europa waar hij voorkomt is Iran. Niet heel Europa wordt bevolkt door deze soort; in Spanje en bijvoorbeeld Italië is hij niet waargenomen. Zeg maar Europa, noord van de Alpen, dat is zijn verspreidingsgebied. Hij kan wel 27 jaar oud worden en bezoekt vaak dezelfde poel. Om zich voort te kunnen planten hoeft hij dus niet ver van huis. Waarom staat het woordje “kam” in zijn naam? Dit heeft te maken met de hoge getande staartkam die de mannetjes ontwikkelen in de paartijd. Na 3 jaar zijn ze volwassen.
Stichting Hofvogels
Hofvogels investeert in de natuur, het landschap en de biodiversiteit in belang van onder druk staande vogelsoorten als de steen- en kerkuil, zwaluwsoorten, mussen en vliegenvangers. Soorten die onder druk staan en een extra steuntje in de rug kunnen gebruiken. Hiervoor worden niet alleen nestkasten op geschikte erven geplaatst, maar wordt ook geïnvesteerd in zogenaamde natuurerven. Erven die door een aangepaste inrichting gaan voldoen aan de gewenste habitat van genoemde soorten. Denk hierbij aan de aanplant van hoogstamfruitbomen, heggen, hagen, solitaire bomen en het inzaaien van bloemenweide of kruidenrijke velden.
De aanwezigheid van de kamsalamander draagt bij om ook naar de gewenste habitat van deze soort te gaan kijken en erfbewoners hierover te adviseren. Het aantreffen heeft ons als stichting op het goede spoor gezet en zal in de toekomst zeker leiden tot meer vondsten en mogelijk tot meer poelen die aan de voorwaarden voor deze soort voldoen.
Han Roordink
Secretaris Stichting Hofvogels
